Loading ....

Biuletyn Informacji Publicznej (BIP)
został stworzony w celu powszechnego
udostępniania informacji publicznej
w postaci elektronicznej.

Witold Jan Doroszewski urodził się 1 maja 1899 w Moskwie
zmarł 26 stycznia 1976 w Warszawie
Był językoznawcą polskim, profesorem Uniwersytetu
Warszawskiego, członkiem PAN, redaktorem
Słownika języka polskiego

ul. Rozłogi 10
01-310 Warszawa
tel.: (022) 666-53-46
fax: (022) 666-53-41
e-mail: sp363.sekretariat@edu.um.warszawa.pl

Strona główna => Informacje o szkole => Patron

Witold Jan Doroszewski urodził się 1 maja 1899 w Moskwie, zmarł 26 stycznia 1976 w Warszawie. Był językoznawcą polskim, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, członkiem PAN, redaktorem Słownika języka polskiego.

Był synem Antoniego (fizykochemika, dyrektora Centralnego Laboratorium Chemicznego Ministerstwa Skarbu Rosji, przewodniczącego Naukowego Koła Polskiego w Moskwie) i Marii  z  Tynowskich.

Do 1917 kształcił się w gimnazjum w Moskwie, następnie podjął studia językoznawcze na Uniwersytecie Moskiewskim; w 1918 przeniósł się na Uniwersytet Warszawski, ale w tym roku został powołany do wojska i służył do 1920. W latach 1920-1923 kontynuował studia na UW (m.in. pod kierunkiem Jana Baudouina de Courtenay) i obronił w 1923 doktorat na podstawie pracy O znaczeniu dokonanym osnów czasownikowych (słownych) w języku polskim. Podjął pracę        na uniwersytecie jako starszy asystent w Katedrze Języka Polskiego (1924-1927); w latach 1927-1929 uzupełniał studia w Ecole Nationale des Langues Orientales Vivantes w Paryżu i był tam lektorem języka polskiego. W 1928 został docentem w Katedrze Języka Polskiego UW,    a  w 1930 kierownikiem tej Katedry i profesorem nadzwyczajnym; od 1938 profesor zwyczajny. W latach 1935-1939 był dyrektorem Instytutu Fonetycznego UW; w 1968 odszedł ze stanowiska kierownika Katedry Języka Polskiego, a rok później przeszedł na emeryturę. Kierował również Pracownią Dialektologiczną PAN (1954-1969, od 1957 pod nazwą Zakład Językoznawstwa) w Warszawie. Na UW prowadził wykłady z języka polskiego, słowotwórstwa i językoznawstwa ogólnego; gościnnie wykładał na uniwersytecie w Brukseli (1934), Uniwersytecie Wisconsin w Madison (1936-1937, gdzie zorganizował Katedrę Języka Polskiego), uniwersytetach w Nancy, Bordeaux i College de France w Paryżu (1939), w Oxfordzie, Leeds i Londynie (1958).W 1939 brał udział jako żołnierz  w kampanii wrześniowej, a w latach 1940-1944 wykładał na tajnym Uniwersytecie Warszawskim.

Należał do czołowych polskich akademii i towarzystw naukowych - Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1930 członek-korespondent, 1936 członek rzeczywisty), Polskiej Akademii Umiejętności (1947 członek-korespondent) i Polskiej Akademii Nauk (1952 członek-korespondent, 1957 członek rzeczywisty). Był m.in. zastępcą przewodniczącego Komitetu Językoznawstwa PAN (1954-1966 i 1969-1974, w latach 1960-1961 pod nazwą Komitet Językoznawstwa i Słowianoznawstwa). W 1925 był w gronie członków założycieli Polskiego Towarzystwa Językoznawczego; pełnił funkcje sekretarza (1931-1934), wiceprezesa (1962-1964) i prezesa (1956-1958, 1971-1974). W latach 1938-1939 i od 1966 był prezesem Towarzystwa Kultury Języka.

Należał ponadto do: Bułgarskiej Akademii Nauk (1963), Międzynarodowego Komitetu Slawistów (1968-1975 przewodniczący, 1975 członek honorowy), Polskiego Komitetu Slawistów (1969-1974), Serbskiej Akademii Nauk (1972), Austriackiej Akademii Nauk (1974 członek-korespondent), Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego (1974 członek założyciel), Societe de Linguistique w Paryżu, Linguistic Society of America, Institut d'Etudes Slaves w Paryżu, Instytutu Słowiańskiego w Pradze, Comitee International Permament des Linguistes. Organizował Koło Warszawskie Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego

Zajmował się gramatyką opisową języka polskiego, dialektologią, słowotwórstwem, fonetyką, semantyką, leksykologią i dydaktyką języka polskiego. Jest uważany za twórcę warszawskiej szkoły dialektologicznej. Dokonał krytycznej analizy doktryny Ferdinanda de Saussure'a i zwrócił uwagę na związki tej doktryny z koncepcjami Emile Durkheima. Na podstawie analizy języka Teodora Tomasza Jeża (Język Teodora Tomasza Jeża, 1949) przedstawił obraz polskiego języka literackiego XIX wieku oraz określił ogólne prawa ewolucji języka (zasada leksykalizacji   i krystalizowania się dominanty). Badał związki historii językoznawstwa z historią innych nauk humanistycznych; interesowało go również pokrewieństwo historyczne języków słowiańskich. Określił podstawowe metody badawcze w dialektologii. Sformułował zasady wydawania słowników; był redaktorem naczelnym Słownika języka polskiego (11 tomów, 1958-1969), k. 130 000 haseł, napisanych na podstawie ok. 5 milionów cytatów z 3 tysięcy utworów literackich, prac naukowych, artykułów prasowych i innych źródeł.

Współpracował z wieloma czasopismami, m.in. "Journal de Psychologie Normale et Pathologique", "Biuletynem Polskiego Towarzystwa Językoznawczego", "Pracami Językoznawczymi", "Studiami Warmińsko-Mazurskimi", "Pracami Filologicznymi", "Poradnikiem Językowym"; prowadził pogadanki radiowe w ramach Radiowego Poradnika Językowego. Uczestniczył w krajowych i międzynarodowych kongresach językoznawczych   i slawistycznych. Na 30-lecie pracy naukowej dedykowano mu tom XVIII "Prac Filologicznych" (1961). W gronie jego studentów byli m.in. Halina Auderska, Jadwiga Puzynina, Zofia Kurzowa, Jan Tokarski.

Był laureatem nagrody państwowej II stopnia (1955), odebrał doktoraty honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego (1960), Uniwersytetu w Berlinie (1960) i uniwersytetu w Pradze (1968); odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Krzyżem Walecznych, Orderem Sztandaru Pracy I klasy, Krzyżem Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Był żonaty z Janiną z Rogowskich, profesorem pedagogiki specjalnej Uniwersytetu Warszawskiego; syn Jan (ur. 1931) został profesorem biofizyki Centrum Medycznego Szkolenia Podyplomowego w Warszawie, syn Marek - profesorem protozoologii w Instytucie Biologii Doświadczalnej PAN.

Najważniejsze publikacje naukowe (łącznie ok. 800): "O Komisji Edukacyjnej (1916) "Monografie słowotwórcze" (1928-1931, 4 części) "Jan Baudouin de Courtenay" (1929) "Zarys ogólnej klasyfikacji znaczeniowej sufiksów w językach słowiańskich" (1929) "Kilka uwag o metodach badań gwaroznawczych" (1931) "Mowa mieszkańców wsi Staroźreby. Opis i tezy teoretyczne" (1934) "Z zagadnień fonetyki ogólnej" (1936) "Język polski w Stanach Zjednoczonych A.P." (1938) "Studium języka a studium literatury" (1939) "Język Warszawy" (1945) "Kategorie słowotwórcze" (1946) "Treść społeczna nauk humanistycznych a uniwersyteckie studia językowe" (1947) "Zasady poprawnej wymowy polskiej" (1947"", z Bronisławem Wieczorkiewiczem) "Fizjologiczny mechanizm błędów językowych" (1950) "Podstawy gramatyki polskiej" (1952) "O normatywny charakter nauczania gramatyki" (1953) "Słowotwórstwo a geografia lingwistyczna" (1954) "Uwagi o metodach geografii lingwistycznej" (1954) "Z zagadnień leksykografii polskiej" (1954) "Jan Baudouin de Courtenay na tle swej epoki i jako prekursor nowych prądów w językoznawstwie" (1955) "Studia i szkice językoznawcze" (1962) "Elementy leksykologii i semiotyki" (1970) "O funkcji poznawczo-społecznej języka"(1973)

Książki popularne i poradniki językowe: "Myśli i uwagi o języku polskim" (1937) "Rozmowy o języku" (1948-1954, 4 serie) "Kryteria poprawności językowej" (1950) "Wśród słów, wrażeń i myśli. Refleksje o języku polskim" (1968) "O kulturę słowa" (1962-1979, 3 tomy; zbiór artykułów o języku polskim)

 

 

Pokaż informacje o artykule